Voorzitter,
Hier vanmiddag staan, voelt een beetje als een dilemma. Er is een gedeeltelijke lockdown afgekondigd, vanavond komt het kabinet waarschijnlijk met een aanscherping van de maatregelen, ziekenhuizen in onze regio kunnen de toestroom patiënten nauwelijks meer aan, de reguliere zorg is aan het afschalen en de oproep is om zo veel mogelijk thuis te werken. Voor gemeenteraden is er een uitzondering om bij elkaar te kunnen komen, maar moet je altijd gebruik willen maken van je rechten? Wat is dan de uitstraling van ons als volksvertegenwoordigers en bestuurders? Het zal de aankomende tijd wel een dilemma blijven.
Want wat doe je als iemand klachten heeft? Vanuit gezondheidsoogpunt zou je hem of haar de toegang moeten weigeren, maar vanuit democratisch oogpunt zou je diegene juist moeten verwelkomen. We bevinden ons in een noodsituatie en die vraagt om creatieve ideeën en oplossingen, en om andere, vernieuwende, manieren van besluitvorming. Als de nood aan de man is, lukt het om daar stappen in te maken: digitaal vergaderen met Teams kent voor ons inmiddels geen geheimen meer, de raadszaal is ingericht op 1,5 meter afstand houden en het digitaal kunnen stemmen is nu eindelijk geregeld.
Rijswijk is een stad met grote verschillen. De coronacrisis heeft deze verschillen alleen maar groter gemaakt. De maatregelen treffen de kwetsbaren in onze samenleving harder dan de kapitaalkrachtigen. Op economisch vlak dreigt de kloof tussen arm en rijk verder te vergroten en de ongelijkheid in onze samenleving neemt toe.
Deze tijd vraagt om solidariteit. Niet regels en rechtmatigheid als uitgangspunt, maar mensen en rechtvaardigheid. De overheid zou er moeten zijn voor degenen die getroffen worden, niet alleen door het virus zelf, maar ook door de maatregelen. Mensen die leven in eenzaamheid, kinderen die geen fijne thuissituatie kennen, mensen die hun baan zijn verloren, vluchtelingen. Solidariteit houdt niet op bij de gemeentegrenzen. We mogen onze ogen niet sluiten voor wat er in de wereld gaande is. Om ervoor te zorgen dat de verschillen niet nog groter worden, moeten we investeren en maatwerk bieden. Solidariteit betekent ook dat we van de sterkste schouders meer mogen vragen. Dat we niet de politieke keuze maken om de gemeentelijke lasten in verhouding meer bij de zwakste schouders te laten landen.
Het zijn niet alleen de toenemende verschillen tussen arm en rijk. Het virus heeft het rondgaan van de meest bizarre complottheorieën doen versnellen, journalisten kunnen moeilijker dan voorheen hun werk doen en feiten verwateren. De verschillen in opvattingen worden groter uitgemeten; ook in Rijswijk. Het vraagt onze aandacht om iedereen te betrekken, om alle meningen te horen, niet alleen van degenen die het hardst schreeuwen of die de juiste weg weten te vinden naar het stadhuis. Laat als bestuurder zien aan inwoners dat de gemeente er voor ze is, als dat nodig is. Bezuinig niet op participatie, maar investeer juist in contacten met inwoners. Zeker nu we fysiek afstand moeten houden, is het des te belangrijker om figuurlijk wel dicht bij de mensen te staan.
Wees niet terughoudend in de communicatie. Zorg voor laagdrempelige en begrijpbare taal en teksten. Wees open, laat zien waar je mee bezig bent en zorg dat je als gemeentebestuur zichtbaar bent. Er is meer te vertellen dan alleen de coronamaatregelen. Juist nu is het zo belangrijk om te communiceren over wat er gaande is in de gemeente. Door meer te publiceren en meer te laat zien wat je aan het doen bent, gaat het meer leven en maakt het de gemeente toegankelijker.
De coronapandemie heeft een grote impact op iedereen: op de gemeente, op ons als mens, op de samenleving. Mensen die nooit kwetsbaar zijn geweest, worden dat van de ene op de andere dag. Waar tijdens de eerste golf het gevoel van saamhorigheid overheerste, zijn de mooie initiatieven inmiddels weggeëbd. Het zorgpersoneel is van bloemen naar beveiliging gegaan.
We zijn er wel klaar mee, met de beperkingen op ons sociale leven, maar het coronavirus is nog niet klaar met ons. We zitten middenin de tweede golf. Maar de golven van de coronacrisis hebben de klimaatcrisis zeker niet weggespoeld.
Terwijl ook in Rijswijk warmterecord na warmterecord zich opstapelt, lijkt het beleidsmatig wel of klimaatverandering aan onze gemeente voorbij gaat. We zullen meer moeten kijken naar de gevolgen op lange termijn, om straks niet voor voldongen feiten te staan. En nu stappen zetten zodat de verdeling van lasten en lusten van de energietransitie rechtvaardig worden verdeeld. Om te zorgen dat iedereen mee kan komen, dat we mensen niet in de kou laten staan en zodat Rijswijkers kunnen meeprofiteren van ontwikkelingen in onze stad.
Niets doen om klimaatverandering te voorkomen is veel duurder dan investeren in klimaatbeleid. In plaats van investeren in de toekomstbestendigheid van onze gemeente, stapelt dit college bezuiniging op bezuiniging op alles wat te maken heeft met klimaatverandering en energietransitie. En schuift zo de rekening door naar de jongere generaties, zij zijn het kind van de klimaatrekening.
Duurzaamheid is meer dan de energietransitie. Het gaat niet alleen over lantaarnpalen met LED-verlichting en zonnepanelen, het werkt door in alle facetten van het gemeentelijk beleid, groot en klein. Zorg er daarom voor, zoals in 2018 voor ogen was, om duurzaamheid en de drie elementen people, planet, prosperity (mens, milieu en welvaart) echt verweven te laten zijn met alle beleidsterreinen. Maak het een automatisme in het handelen van de gemeente om bij alle beslissingen deze elementen terug te laten komen. Om stappen te zetten richting een circulaire economie. Van communicatie en voorlichting tot het inkoopbeleid. Van het sociaal domein tot het Huis van de Stad. En van de Eneco-gelden tot wat je serveert in de kantine.
Wat GroenLinks verwacht van het college, is richting en positie. Richting in welke kant het op wil en positie waar het voor staat. Dat het daar moeite mee heeft, merken we onder andere bij de presentatie van bezuinigingsvoorstellen.
Eerst komen met beleid om vervolgens er direct weer op te bezuinigen. Dat zagen we bijvoorbeeld bij het groenbeheerplan: vlak voor aanvang budget beschikbaar stellen voor het onderhoud in 2020 en dat halverwege het jaar weer wegbezuinigen. Dat zien we bij het participatiebeleid dat vier weken geleden is vastgesteld en waar nu alweer essentieel budget verdwijnt. En waar in februari Rijswijk RegelRecht nog een belangrijk onderdeel was van de invulling van het wijkwethouderschap, is nu het hele budget voor de rubriek in Groot Rijswijk geschrapt.
Andersom zien we ook: eerst bezuinigingen inboeken en nog geen idee hebben hoe die te realiseren. Zoals bij de voorgestelde korting op het subsidiekader. Wat zijn de gevolgen voor bijvoorbeeld maatschappelijk werk, leerlingondersteuning, welzijnswerk en cultuuraanbod? En hoe is dit te rijmen met de oproep voor steun aan de culture sector in deze zware tijden?
En als er dan wel een idee is hoe de bezuiniging te realiseren, dan is het de vraag hoe realistisch dat is. Zo is er het voorstel dat de organisatie voortaan 1,1 miljoen per jaar gaat besparen door efficiency; terwijl er vorig jaar juist meer dan miljoen aan extra overhead is verdampt.
Het college zegt wel dat het de stad niet kapot wil bezuinigen, maar waar blijkt dat uit? Hoe bepaal je dat een bezuiniging niet ‘penny wise, pound foolish’ is? Telkens is er onvoldoende uitleg over wat de consequenties van de voorgestelde bezuinigingen zijn. Terwijl dat nou juist is waar het om draait; waar we hier met z’n allen voor bezig zijn. De stad en de samenleving en niet een portemonnee of een huishoudboekje. De samenleving is niet te vatten in een kille rekensom. Het gaat om mensen, niet om cijfers en indicatoren. Besluiten die we nemen hebben effect op het leven en de leefomgeving van inwoners. Kijk wat de effecten zijn op zaken als gezondheid, natuur, sociale samenhang, onze woonomgeving en leefbaarheid, nu en in de toekomst en pas daar je financieel beleid op aan.
Investeren in voorzieningen, in het groen en in het milieu is absoluut noodzakelijk. Met achterover leunen en afwachten gaan we het zeker niet redden. Dat zal alleen maar leiden tot een verdere verslechtering van de situatie en een bedreiging vormen voor het bestaansrecht van Rijswijk als zelfstandige gemeente.
Bovendien zullen we, zeker daar waar het inwoneraantal groeit, zoals in Pasgeld, RijswijkBuiten, het gebied rond In de Bogaard en het Havenkwartier, slimmer om moeten gaan met de schaarse ruimte: de groene ruimte niet ongebreideld opofferen aan verharding, snelwegverbreding en bebouwing. Het belang van de nabijheid van groen is daarvoor te groot. Voor leefbaarheid en welzijn van ons allemaal.
Deze tijd vraagt om creatieve ideeën en oplossingen. En niet om een detailreflex. Details doen er toe, maar alleen als ze onderdeel uitmaken van een groter geheel, een bredere visie. Met een duidelijke richting en positie, dobberen we niet maar wat rond, maar kunnen we een heldere koers varen. Dan waaien we niet per definitie met alle winden mee en kunnen we incidentpolitiek overstijgen. Zo krijgen we grip op het groter geheel. Regeren is vooruitzien en met een gezamenlijke visie bestaat “over je graf heen regeren” helemaal niet.
Voorzitter, laten we proberen samen te komen tot een breed gedeelde en gedragen visie. Met richting en positie. En met solidariteit. Dat is wat de samenleving in deze tijd van ons verlangt.