Bijdrage van fractievoorzitter Borsboom bij de Algemene Beschouwingen bij de begroting van 2012.

Een oude Chinese wijsheid zegt: "Het is juist de tegenwind die de vlieger doet stijgen."
Daar moest ik aan denken bij de voorbereiding van deze Algemene Beschouwingen. En daarvoor waren twee verschillende redenen. De ene heeft - het zal u niet verbazen - te maken met de financiële situatie van de gemeente. De andere hangt samen met de wijze van besluitvorming in Rijswijk. Beide aspecten willen we als GroenLinks-fractie graag aan de orde stellen in onze bijdrage aan deze beschouwingen.

Om te beginnen, de financiële situatie:
De meerjarenbegroting bevat een veelheid aan programma's en cijfers en deze zijn zeer leesbaar. Dat verdient een compliment. Maar het is niet alleen van belang wat er in de begroting staat.  Het gaat ook om wat er níet in staat. Dat geldt zowel voor de cijfers als voor de beleidsmatige consequenties van financiële aanpassingen.

Wat er wél in de begroting staat, is dat er aanzienlijke tekorten zijn, niet alleen nu, maar ook in de komende jaren. Die tekorten worden deels opgevangen vanuit de evenwichtsreserve die daarvoor in het leven is geroepen, maar deze is niet toereikend en eind volgend jaar is die reserve uitgeput.

Wat er níet in de begroting staat, is hoe de financiering van de herhuisvesting van het voortgezet onderwijs precies gaat plaatsvinden. De vele miljoenen die daarvoor nodig zijn, zijn niet in de begroting opgenomen. Ze staan nog wel als mogelijk risico genoemd, alsof het nog onzeker zou zijn of die kosten moeten worden gemaakt, maar we weten natuurlijk al langere tijd dat dit geen risico is, maar een zekerheid. Hetzelfde geldt voor de kosten van de Jaagpadleiding en de Brede Scholen. Ook hier gaat het om vele miljoenen die nog niet in de begroting zijn opgenomen.
Al deze lasten zijn over de periode van de huidige meerjarenbegroting heen getild.  Dat is begrotingstechnisch natuurlijk erg prettig, omdat de gaten anders nóg groter worden, maar erg realistisch is het niet. Als je inzicht wil geven in wat ons te wachten staat, moet het anders.

Benadrukt mag worden dat het hier niet zozeer gaat om externe factoren, maar om keuzes die we zelf hebben gemaakt in het verleden of vergeten zijn te maken in het verleden. Veel van de financiële problemen waarmee we te maken hebben en de komende jaren zullen krijgen, hebben we - anders dan bij de presentatie van de begroting werd vermeld - aan onszelf te danken en niet zozeer aan de economische crisis. Zonder crisis waren we er mogelijkerwijs mee weggekomen, maar dat pakt nu anders uit. Een de vraag is dan of we voldoende vlees op de botten hebben.

GroenLinks heeft, zoals u weet, grote moeite met de risicoparagraaf in de begroting. Die geeft geen goed beeld van het werkelijke weerstandsvermogen. De redenen daarvoor zijn eerder besproken en zijn de raad en het college bekend.

Maar er mist meer.
Wat zijn de gevolgen van de bezuinigingen op het ambtelijk apparaat? Je kunt deze bezuinigingen niet uitsluitend cijfermatig inboeken zonder op zijn minst inzicht te geven in de te verwachten consequenties. De begroting schiet op dat punt tekort.

Wat zijn de gevolgen van de enorme bezuiniging op de jeugdparticipatie? GroenLinks heeft nog geen uitwerking gezien, maar er is volgend jaar E 263.000,- minder beschikbaar. We zijn huiverig te investeren in onderwijs en schoolgebouwen, we sluiten een bibliotheek die juist gericht is op kinderen, en trekken geen geld uit voor jeugdparticipatie. Als we zo door gaan, gaat de regel niet meer op dat wij onze kinderen leren wat we geleerd hebben, terwijl zij ons leren wat we verleerd zijn.

De besluitvorming:
Het onderwijs van onze kinderen vormt een mooie aanleiding om de wijze van besluitvorming in bestuurlijk Rijswijk eens onder de loep te nemen. De krampachtige wijze van onderhandelen met het Stanislas College is een voorbeeld van hoe niet moet in de visie van GroenLinks. In plaats van een open onderhandeling met het Stanislas, waarbij wederzijdse mogelijkheden en wensen worden geïnventariseerd en daarbinnen gezocht wordt naar een voor beide partijen goede oplossing, wordt de school onder druk gezet door van gemeentezijde desnoods vast te houden aan het oude convenant uit 2007 in de wetenschap dat daarmee het onderwijs op geen enkele wijze is gediend.  Is dat de samenwerking en het partnerschap waarvan in het coalitieakkoord melding werd gemaakt?

De besluitvorming over Rijswijk-Zuid vormt eveneens een voorbeeld van hoe het niet moet. Bezien vanuit een minderheidspositie zijn er grote concessies gedaan in dit dossier. GroenLinks heeft in al haar beschouwingen in de voorgaande jaren tegen dit plan gestemd om diverse redenen. Het groen en de schooltuinen worden opgeofferd. De sociale woningbouw krijgt nauwelijks een plaats en het plan gaat gepaard met enorme financiële risico’s. In 2012 gaat er E 35 miljoen naar Rijswijk-Zuid. De kapitaallasten bedragen vele miljoenen per jaar.
Maar er was, vanwege de financiële risico’s en de aangegane verplichtingen geen weg meer terug. GroenLinks heeft gezegd dat in te zien en de bouw in Rijswijk-Zuid te willen steunen. Wel werden er enkele voorwaarden verbonden aan die steun. Dat gold ook voor andere oppositiepartijen. Met betrekkelijk geringe aanpassingen was het mogelijk om binnen de raad en onder de Rijswijkse bevolking een veel groter draagvlak te krijgen voor deze ontwikkeling.
Die kans is niet benut.

Bij de bibliotheek in Oud-Rijswijk was het mogelijk geweest bijna de gehele raad achter het raadsvoorstel te krijgen als de bereidheid er was geweest om aangedragen alternatieven te onderzoeken. Dat was een kleine moeite waarmee een veel groter draagvlak had kunnen worden gecreëerd. Ook die kans is niet benut.

Wat zou er anders kunnen?
Voorzitter, "te leiden, maar niet te heersen, dit is de wonderlijke deugd". Het leiding geven zonder te heersen kan samen met creativiteit uitmonden in de meest ultieme begroting en keuzes, juist in een situatie met tegenwind, want - zoals eerder aangegeven- het is juist de tegenwind die de vlieger doet stijgen. We moeten streven naar een realistische begroting waarin geen belangrijke uitgaven worden vooruitgeschoven naar een volgende begroting omdat dat begrotingstechnisch nu even beter uitkomt. Een realistische begroting dwingt om te kiezen voor datgene wat echt belangrijk is. De wijze van besluitvorming is democratisch, maar democratie is niet eenvoudig een kwestie van de helft plus één. Het betekent ook rekening houden met belangen van die andere helft, de helft min één.

Ik zou graag de woorden van wethouder Mateman, uitgesproken tijdens het afgelopen forum willen memoreren: ‘Why not give it a try?’ Dat is een mooie tekst. En, voorzitter, het is niet alleen een mooie tekst, maar ook nog eens een Engelse tekst. En daarom dachten we: zou het niet wat zijn voor op een bordje? Een mooi bordje met deze tekst, ergens in de Plaspoelpolder, zodat ook alle ondernemers en expats enthousiast raken en we als Gemeente Rijswijk onze internationale ambities eens mooi kunnen tentoonspreiden.

Het zou mooi zijn als de fractievoorzitter van de VVD het bordje zou willen onthullen. Hij heeft het idee van bordjes geopperd en weet dus internationale contacten op hun juiste waarde te schatten. Ook GroenLinks hecht daaraan en wil internationale contacten graag verstevigen, niet alleen binnen Europa, maar ook daarbuiten en in het bijzonder de contacten met Condega.
Voorzitter, de situatie in Condega dwingt ons zaken te relativeren. Mochten we het idee hebben dat we in Nederland al te maken hebben met een crisis, dan moeten we misschien nog maar eens goed om ons heen kijken.

Ook dat is, naast een veel realistischer begroting en een meer democratische wijze van besluitvorming, van groot belang voor het maken van juiste keuzes. Why not give it a try?

Tekst uitgesproken op 8 november 2011